Anayasa Mahkemesi, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. Maddesine 06.12.2006 tarihli ve 5560 dayılı Kanun’un 23. maddesiyle eklenen (12) numaralı fıkranın Anayasa’nın 10., 35., 36., ve 40. Maddelerine aykırı olduğu gerekçesi ile iptaline karar verilmesi talebi ile ilgili verdiği kararda, CMK madde 231, f. 12 hükmünü İPTAL etti. (2021/121 E. numaralı dosya)
İLGİLİ;
➡️ HAGB Kararı Alan Kişi Memurluktan Çıkarılabilir mi?
➡️ HAGB kararı hukuk hakimini bağlar mı?
➡️ Avukat sanık adına hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmediğine dair beyanda bulunabilir mi?
➡️ Sanığın yokluğunda verilen HAGB kararının mernis adresine doğrudan T.K'nun 21/2. maddesine göre tebliğ edilmesi halinde süresinin işlemeye başlar mı?
➡️ Hükmün Açıklamasının Geri Bırakılması Kararı Hukuk Hakimini Bağlar mı?
➡️ AYM, Sanığın Sorgusu Yapılmadan Davanın Yokluğunda Bitirilebileceğini Öngören Kuralın(CMK Madde 193/2) İptaline Karar Verdi.
Anayasa Mahkemesi; HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; belirli ve etkili bir denetim yolu öngörmemektedir. Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahelenin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfi davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan olan yetkili makama başvuru imkanının sağlanması isteme hakkını ihlal etmektedir.
Anayasa Mahkemesi’ninin Değerlendirmesi ;
HAGB kurumu Türk hukuk sisteminde yeni sayılabilecek bir kurum olmasına karşın geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün açıkladığı 2020 yılı verilerine göre ceza mahkemelerinde verilen mahkûmiyet kararlarının yaklaşık dörtte birini HAGB kararları oluşturmaktadır.
Türk yargısında oldukça geniş bir uygulama alanı bulan HAGB kararlarına karşı itiraz yoluna başvurma imkânının yer alması mevcut uygulanış şekli itibarıyla tek başına yeterli olmayıp bu yolun aynı zamanda uygulamada da başarı şansı sunması gerekmektedir. Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tür bir muhakemenin yokluğu, müdahalenin dayanağı kuralın yargılama hukukunun usule ilişkin güvencelerini sağlayamaması anlamına geleceğinden temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacaktır.
Bu çerçevede daha önce ihlal sonucuna ulaştığı birçok bireysel başvuru dosyasında Anayasa Mahkemesi; itiraz makamlarının başvurucuların iddialarını ve delillerini dikkate almadığına, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir çaba içinde olmadığına, müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğunun ve müdahalenin orantılı olup olmadığının değerlendirilmediğine yönelik kararlar vermiştir. Mevcut sistemde itiraz mercilerinin HAGB kararlarına itiraz üzerine verdikleri kararların dosya üzerinden yeknesak bir şekilde ve çoğu kez sadece şeklî koşullar yönünden, ilk derece mahkemelerince verilen kararlarda hukuka aykırılık bulunmadığını ve bu sebeple de itirazın reddedildiğini bildiren bir cümleden ibaret gerekçelerden oluştuğu görülmüştür.
HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; bu kanun yoluna başvuranların iddia ve delillerinin dikkate alınmasında, çatışan menfaatlerin dengelemesinde, temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğunun ve ölçülülüğünün belirlenebilmesinde belirli ve etkili bir denetim yolu öngörmemektedir. Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalelerin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfî davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan yetkili makama başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkını sınırlamaktadır. Nitekim kuralın anılan hususları karşılayacak şekilde uygulanamadığı da görülmektedir. Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tür bir muhakemenin yokluğu etkili başvuru hakkıyla bağdaşmamaktadır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir
İptal kararı, kararın Resmi Gazete’de Yayımlanmasından itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesinin 20/7/2022 Tarihli ve E: 2021/121, K: 2022/88 Sayılı Kararı
- ➡️ İtiraz mercinin, HAGB kararını sadece CMK.231/6’daki objektif koşullarla sınırlı değerlendirmesi, hak arama özgürlüğü ve etkili başvuru hakkının ihlalidir.
- ➡️ HAGB Kararına Karşı İtiraz Mercilerince Yapılacak İncelemenin Kapsamı (Şekli/Maddi) Hakkında Yargıtay İçtihatları
- ➡️ Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararları Nedeniyle İfade Özgürlüğü ile Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkının İhlal Edilmesi