Dava Şartları Nelerdir?

Dava Şartları Nelerdir?

1. Mahkemenin davanın esası hakkında yargılama yapabilmesi (davayı esastan inceleyebilmesi) için varlığı veya yokluğu gerekli olan hâllere dava şartları denir.
2. Mahkeme, hem davanın açıldığı günde hem de yargılamanın her aşamasında dava şartlarının bulunup bulunmadığını kendiliğinden araştırıp inceler ve bu konuda tarafların istem ve beyanları ile bağlı değildir. Dava şartlarının davanın açıldığı günde bulunmaması ya da bu şartlardan birinin yargılama aşamasında ortadan kalktığının öğrenilmesi durumunda mahkemece mesmu (dinlenebilir ) olmadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesi gerekir.
3. Dava şartlarının amacı, bir davanın esası hakkında incelemeye geçilebilmesi için gerekli bütün şartları ve bunların incelenmesi usulünü tespit etmek, böylece davaların daha çabuk, basit ve ekonomik bir şekilde sonuçlanmasına yardımcı olmaktır (1).
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun dava şartlarını düzenleyen 114. maddesi
5. “(1) Dava şartları şunlardır:
6. a) Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması.
7. b) Yargı yolunun caiz olması.
8. c) Mahkemenin görevli olması.
9. ç) Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması.
10. d) Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması.
11. e) Dava takip yetkisine sahip olunması.
12. f) Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması.
13. g) Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması.
14. ğ) Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi.
15. h) Davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması.
16. ı) Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması.
17. i) Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.
18. (2) Diğer kanunlarda yer alan dava şartlarına ilişkin hükümler saklıdır.” hükmünü içerirken,
19. aynı yasanın dava şartlarının incelenmesini düzenleyen 115. maddesi ise,
20. “Dava şartlarının incelenmesi
21. Madde 115- (1) Mahkeme, dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır. Taraflar da dava şartı noksanlığını her zaman ileri sürebilirler.
22. (2) Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder.
23. (3) Dava şartı noksanlığı, mahkemece, davanın esasına girilmesinden önce fark edilmemiş, taraflarca ileri sürülmemiş ve fakat hüküm anında bu noksanlık giderilmişse, başlangıçtaki dava şartı noksanlığından ötürü, dava usulden reddedilemez.” hükmünü içerir.
24. 6100 sayılı HMK’nın “Hukukun Uygulanması” başlıklı 33. maddesine göre ise; hâkim Türk hukukunu resen uygular.Bu nedenle mahkemece tarafların gösterdiği hukuki sebep ile bağlı olmaksızın somut uyuşmazlığa uygun olan hukuki müessese ve ilgili kanun hükümleri belirlenerek uyuşmazlığın doğru hükümlere göre çözümlenmesi gerekir.

A-) KESİN HÜKÜM İLE ÇÖZÜMLENMEMİŞ OLMASI

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 28/03/2012 tarih 2011/2-890 Esas 2012/239 Karar sayılı kararında da belirtildiği üzere; Dava konusu uyuşmazlığın daha önce bir kesin hüküm ile çözümlenmemiş olması dava şartıdır.(HMK madde 114/1-i) Bu şart, olumsuz dava şartı olarak adlandırılır.

B-) YARGI YOLUNUN CAİZ OLMASI

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 114’üncü maddesinin 1-b bendine göre “Yargı yolunun caiz olması” dava şartları arasında yer alır.

C-) MAHKEMENİN GÖREVLİ OLMASI

Görev kuralları, kamu düzenine ilişkin olup, HMK’nun 114/1-c maddesi uyarınca mahkemenin görevli olması dava şartlarındadır. Mahkeme, görevli olup olmadığını yargılamanın her aşamasında kendiliğinden gözetmelidir.

Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı açılan davalarda (hizmet tespiti hariç)önce kuruma başvuru yapılması, başvurunun reddedilmesi veya reddetmiş sayılması gerekir(İşMK.m.7). Başvuru yapılmadan açılan davaların “hukuki yarar yokluğundan” reddi gerekir (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 20.1.2020, E.2019/1750).

Kaynaklar:

1. Kuru, B.: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, İstanbul 2016, s. 190
2. Hukuk Genel Kurulu 2017/1511 E. , 2020/665 K.